Rızasız cinsel davranışlarla ve şiddetle karşılaşmak, kişinin çalışma hayatını olduğu kadar, psikolojik ve fiziksel sağlığını da olumsuz etkileyebilir ve kişide travmatik etkilere yol açabilir. Ast üst ilişkilerinin hâkim olduğu kurumsal ortamlarda tacize uğrayanların bunu dile getirmede yaşadıkları zorluklar nedeniyle, taciz çoğu zaman görünmez ve hem kişi hem de kurumsal ortam bu durumdan zarar görür. Sabancı Üniversitesinin yayınladığı manifestoya göre işyerinde cinsel taciz kesinlikle müsamaha gösterilecek bir durum olmadığı gibi mağdurun yanında bir tutum sergilenir.
Fakat her kurum için geçerli değil. Bazı kurumlar kol kırılır yen içinde kalır felsefesi güderken, kimisi de mağduru işten çıkarıp kötü bir bakış açısıyla suçun kaynağından kurtulduğunu düşünür.
Rıza göstermeden razı gelmek
Başlı başına mobbing içerisinde bir istismar olan cinsel taciz, mağdur için belirli bir yere kadar sabretme hissiyatı doğurur. Bu asla bir isteklilik olarak algılanmamalı. Çünkü mağdur olayın kapanacağını düşünür. İşlerin büyümesini istemez. İşyerindeki yeri sallanabilir ve insanlar onun hakkında kötü düşünebilir. Duygusal olarak sıkıntıya düştüğü için de mantıklı düşünemez. Bu yazıyı yazarken aklıma birkaç konu daha geldi. Mesela Kurban grubunun Zorba şarkısı;
Gizlediğin bir şey mi var?
Bilmediğim derdin mi var?
Ellerin neden titrer?
Zorbadan korkun mu var?
İşyerinde cinsel taciz kabuk tutmamış bir yara gibi sürekli devam eden rutin haline gelmiş. Dışarıdan kesinlikle belli olmayan, İçeride bile dikkatli çalışanlar dışında kimsenin anlamadığı bu taciz, maalesef birçok kurumda yaşanmaya devam ediyor. Öncelikle cinsel tacizi tanımlamak gerekiyor. Ardından daha iyi anlayacağız.
Cinsel Taciz
TCK madde 105’te düzenlenmiş olan ve cinsel suçlar arasında yer alan cinsel taciz suçu, en basit tanımı ile cinsel amaçlı olarak mağdurun farklı yollarla rahatsız edilmesidir. Cinsel bir saikle ya da amaçlı olarak mağdura yönelik ıslık çalmak veya cinsel içerikli laf atmak, cinsel ilişki teklifinde bulunmak, cinsel içerikli not, sms veya e-posta göndermek, cinsel amaçlı olarak takip etmek, cinsel organ teşhir etmek, vücuduna temas etmeksizin el kol hareketi ile cinsel ilişkide bulunma anlamına gelebilecek hareketler yapmak “cinsel taciz” suçu kapsamında nitelenebilecek eylemlerdir. Cinsel taciz suçunun cezası TCK’da 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası olarak belirlenmiştir. Suçun niteliğine ve hakimin takdirine göre ceza miktarı tayin olunacaktır.
Cinsel Saldırı
Halk arasında tecavüz olarak bilinen bu suç tipi Türk Ceza Kanunu’nun 102. maddesinde düzenlenmiş olup, cinsel suçlar arasında nitelik itibariyle en ağır derecede olandır. Cinsel saldırı suçu, sarkıntılık ve cinsel taciz suçlarından farklı olarak mağdurun vücut dokulmazlığının ihlal edildiği bir suç tipidir. Bu itibarla “cinsel saldırı” suçundan söz edebilmek için mağdurun vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesi şarttır. Ancak cinsel ilişkinin kurulması suçun oluşması bakımından zorunlu değildir. Örneğin sarılmak, öpmek, ellemek birer cinsel saldırı suçu niteliğinde olduğu gibi cinsel ilişkide bulunmak veya vücuda organ sokmak da cinsel saldırı niteliğinde olan eylemlerdir. Cinsel saldırı suçunun cezası TCK’da 5 ila 10 yıl hapis cezası olarak belirlenmiştir. Eğer cinsel saldırı suçu, mağdurun vücuduna organ veya başka bir cisim sokmak suretiyle gerçekleştiyse, diğer bir anlatımla suçun nitelikli hali söz konusu ise bu durumda suçun cezası en az 16 yıl hapis cezasından başlayacaktır.
Gerek bu tanımlar gerekse de emsal olarak karşılaştığımız vakalar göz önüne alındığında ortada tek taraflı bir isteklilik bulunuyor. Yani karşılıklı rıza gösterme, planlı bir etkileşim veya şakalaşma (tek taraflıysa yine cinsel taciz olarak değerlendiriliyor) bu suçlamaların dışında kalıyor. İşyerinde cinsel taciz iyi yorumlanması gereken bir konudur. Karşıdaki kişi gerçekten bu amaçla yapmamış da olabilir. Kültürümüz gereği dokunsal iletişimden yanayız. Bu da, karşılaşabileceğimiz bir temasta cinsel istismar olup olmadığını iyi sorgulamamız manasına geliyor.
İşyerinde Cinsel Taciz Örnekleri
Dünya tarihinin tanık olduğu en bilindik işyerinde cinsel taciz suçlaması Beyaz Sarayda yaşanan Bill Clinton ve Monica Lewinsky arasında yaşanmıştır. Oval ofiste gerçekleşen ve güzel ülkemin seviyesiz medyası tarafından Uçkur Gate olarak nitelendirdiği dava sonrasında özellikle Amerika’da bu tip suç duyuruları artmıştır. Gerçi sonrasında Lewinsky skandalının iç yüzü ve çeşitli komplo teorileriyle sadece bir cinsel taciz olmadığı derin devlet operasyonu olduğu konuşulmuştu.
Ülkemizde de bazı zamanlar karşılaştığımız olaylardan en hatırlananı sanırım ünlü bir sunucuya, yine ünlü bir işadamı tarafından atılan mesajlardı. Ki bu davanın seyrinde işadamının sunucuya yaklaşması yasaklanırken, işadamı için de 4/5 yıl hapis istemi bulunuyordu. Sonrasında sunucu şikayetinden vazgeçmiş ve işadamının davası düşmüştü.
Bu sıralar da ünlü oyuncu Kevin Spacey hakkında 8 ayrı cinsel taciz suçlaması haberleri yankılanıyor. Spacey, bu durum karşısında tedavi olacağını açıklamasına rağmen house of cards isimli diziden kovulduğu belirtildi. Hatta dizinin yayınlandığı netflix, Spacey’in yeni filmini de yayınlamayacağını belirterek bu konudaki en sert duruşu gösterdi.
Cinsel Taciz Araştırmaları
İşyerinde cinsel taciz durumlarında mağdurlar genellikle bu durumda sessiz kalmayı tercih ederler. Utanma, korkma ve aşağılanma kaygısı sebebiyle sessiz kalıyor ve birçok olayın ortaya çıkmasını engelliyor. Bunun dışında suçu kendinde aramaları da bir sebeptir. Ses çıkarmadıkça olayın kapanacağını düşünen mağdurlar aslında zorbaya daha fazla hareket alanı tanımaktadır. Herhangi bir yere şikayette bulunduklarında ispatlayamayacakları, utandığı ve hatta işini kaybetme korkusuyla sessiz kalmayı tercih ederler.
Üsküdar Üniversitesi, cinsel saldırılara ilişkin toplumun algısını ölçmek amacıyla ‘Cinsel Şiddet ve Toplumsal Algı’ araştırması yaptı. İnternet üzerinden 1144 kişinin katılımıyla gerçekleştirilen çalışmaya 17-51 yaşları arasında 622 erkek, 424 kadın katıldı. Araştırma sonuçlarında en belirgin çıkan sonuç; Katılımcıların 3’te 1’i “tacize veya tecavüze uğrayan birini görsem müdahale etmem” yanıtı oldu. Ayrıca kadınlar tacize uğramanın, erkekler de tacizci olarak bilinmenin büyük bir baskı olduğu görüşünde.
Bu konuda yapılan bir araştırma da Danimarka’dan. İşyerinde cinsel taciz iş arkadaşı tarafından gerçekleşmesi, müşteriler tarafından taciz edilmekten daha ağır ve baskıcı olduğu sonucu çıktı. Karşılaşılan bu olay sonrasında klinik depresyon ve işten uzun süre ayrı kalmayla sonuçlanabildiğini ortaya koydu.
Altınbaş Üniversitesi bünyesinde kurulan Cinsel Taciz ve Saldırı Biriminin yaptığı araştırmaya göre Türkiye’de her kadından %41’i cinsel saldırıya, %93’ü ise cinsel tacize uğramış.
Cinsel Tacize Karşı Nasıl Davranılmalı?
Bu zorbalığa karşı koyabileceğiniz net bir yöntem bulunmuyor. Genellikle bu tip durumlardan kurtulan kişilerin örnek davranışlarını bilmek işimize yarayabilir. Bu yüzden genel anlamda tacize karşı gelebileceğiniz, tacizciyle aranıza mesafe koyabilecek bir kaç öneriyi inceleyebilirsiniz. İşyerinde cinsel taciz için üst yönetimin doğrudan müdahil olup tavrını net bir şekilde açıklamış olması gerekiyor.
- Öncelikle her işveren çalışanlarını bu tip durumlara karşı korumalı. Gerekli önlemleri almış ve duruşunu bildirmiş olmalıdır.
- Ses, mimik ve beden diliyle net bir ifade takınıp tepkinizi ortaya koyun.
- Özgüvenli ve sakin olun.
- Cevap verecekseniz tavizsiz, net ve katı olun.
- Tartışmaya veya ikna etmeye çalışmayın.
- Küfür veya fevri davranışlardan kaçının. Soğukkanlılığınızı koruyun.
- O anda uzaklaşmaya çalışın. Davranışın fiilen gerçekleşmesine müsade etmeyin.
- Kendinizi ifade ederken soru cümlesi yerine net olun. Beni yalnız bırak! Uzaklaş! Bana dokunma!
- Eğer laf atma biçiminde gelişen bir tacizse; problem olduğunu ve ne istediğini belirt.
- Tacizci tarafından anlaşılmadığınızı düşünüyorsanız kesinlikle üst yönetimden birisiyle durumu paylaş. Gerekiyorsa polise bildir.
Bazı kurumlar bu tip işyeri içinde gerçekleşebilecek suçlar için temiz hat, acil hat gibi tanımlamalarla bilgilendirme merkezi oluşturuyor. Bu hatta düşen her çağrı objektif ve oldukça ilgiyle inceleniyor gerekli araştırmalar yapılmasını sağlıyor. Küçük kurumlarda mümkün olmayan bu uygulama ayrıca yolsuzluk, adam kayırma, hatalı iş yapma gibi iş süreçlerini zayıflatacak konularda da kullanılmaktadır.
Taciz eden, tacize uğrayan ve bu konu hakkında bir şekilde bilgisi olan herkes, olayın bir suç olduğunu kesinlikle bilmeli. Bu suçun bir paydaşı olmak, suçlu olmak veya suçu örtbas etmenin de hem yargı hem de vicdan nezdinde yanlış olduğunu bilmeliyiz. Önlemler yetersizse arttırabilir ve bu tip olayların önüne geçmeye çalışabiliriz.
Sizin de bu konuda söyleyecekleriniz varsa yazının altına yorum olarak paylaşabilirsiniz.
Konu hakkındaki eski yazılarım:
Kadınlara Yönelik Şiddetle Yeterince Mücadele Ediliyor mu?
Forum Mobbing ’14
