İşe iade davası ya da bilinen adıyla işten çıkarıldıktan sonra açılan tazminat davası. Nedir? Nasıl açılır? Kesin kazanır mıyım? Geleceğim için sakıncası olur mu? Herkesin bildiğini sandığı, duyduğu fakat az bilinen bir iş dünyası gerçeği.
İnsan kaynakları mesleğini icra edenlerden, diğer tüm çalışanlara ve hatta tüm yöneticilere kadar herkesin bilmesi gereken, fakat pek az kişinin bildiği bir konu bu. Çalışanlar bu konu hakkında bilgi sahibi olmalı ki iş akdi fesih sürecinde haklarını bilsinler. Duyduğumuz ve bizzat tanık olduğumuz usulsüz hadiselerin önüne geçmek için bir çalışanlara bir yararımız olabilir.
İnsan kaynakları çalışanlarının bu konuya çok ilgili ve hassas olmaları gerekiyor. Zira yapılması gereken şey sadece işten çıkarma talebini yerine getirme olmamalıdır. İş akdi fesih edilecek çalışan konusunda tüm detayları öğrenmeli ve konuyu sahiplenmelidir. Bir nebze de olsa çalışan, ik nın korumasında gözetiminde olmalıdır.
İş akdi fesih son çare olmalıdır! Tüm alternatifler sonuçsuz kaldığında fesih sürecine geçilmelidir.
Neden Bu Yazıyı Yazdım?
Bu konuyla ilgili ortalıkta dolaşan şehir efsaneleri ve internette dolaşan eksik ve hatta yalan olan yazıların yerine doğru ve donanımlı bir yazı yazmak istedim. İşe iade davaları hakkında yazı yazmak için teknik bilgiye ihtiyaç vardı. Bu yüzden, Ösym sınavına girip Hukuk Fakültesini kazanmam ve 4 yıl sonunda mezun olmam gerekiyordu. Ya da bir avukattan yardım istemeliydim. Ben de kolay olanı seçip işin uzmanı olan avukat Alper Yılmaz ile mini ropörtaj gerçekleştirdim.
İşe iade davası nedir? Hangi koşullarda ve nasıl açılır?
En geniş tanımıyla işveren tarafından yapılan feshin geçerli olup olmadığını denetleyen bir tespit davasıdır. Bu davayı açabilmek için işyerinde en az 30 işçinin çalışması; iş sözleşmesinin belirsiz süreli yapılmış olması ve iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmiş olması gerekmektedir. Ayrıca işe iade davası açacak işçinin en az 6 aylık kıdeminin bulunması ve fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde davanın açılması gerekmektedir.
İstifa edersem dava açabilir miyim?
Kanun gereği iş sözleşmesinin işveren tarafından fesih edilmesi gerekmektedir. İstifa gibi durumlarda dava açılamaz. Buradaki tek isitisna; işçinin iradesi sakatlanarak istifa ettirilmesidir. Bu durum da yine bir işveren feshi söz konusu olur. Ama işçinin iradesinin sakatlandığı içi tarafından ispat edilmelidir.
İşveren beni hangi sebeplerle işten çıkarabilir?
Bu konuda ikili bir ayrım yapmak gerekir. Birincisi İş Kanunu madde 25’te yer alan haklı nedenler diğeri de geçerli nedenlerdir. Geçerli nedenler ise davranış, verimsizlik ve işletmesel nedenlerle yapılan fesihlerdir. Haklı nedenle fesihlerde kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez. Ama geçerli nedenli fesihlerde ödenir. Burada belki üzerinde durulması gereken en önemli hususlardan birisi de davranış ve verimsizlik nedeniyle fesihlerden önce işverenin savunma alma zorunluluğu olduğudur. Eğer bu tür fesihlerde savunma alınmaz ise feshin geçersizliği sonucu ortaya çıkabilmekte ve mahkemeler işe iade kararı verebilmektedir.
Peki performans veya verimsizlik çıkış sebebi olabilir mi?
Olabilir. Ancak bu konuda Yargıtay çok ciddi objektif koşullar belirlenmiştir. Öncelikle işçiye hedefleri tebliğ edilmeli, performans değerlendirmesi objektif olarak açık ve anlaşılır şekilde yapılmalı ve işçiye tebliğ edilmelidir. Olumsuzluklar konusunda işçi mutlaka uyarılmalı; ve performansını düzeltici önlemlere müracaat edilmelidir. Eğitim vb gibi. Makul bir süreye rağmen düzelme olmaz ise bu durum bir fesih sebebi olabilir. Burada bir konunun altını çizmek istiyorum. Uzun süredir işyerinde çalışıp, performansı hep iyi olan birisinin günün birinde performansın kötü diye çıkarılması keyfi ve geçersiz bir nedenle işten çıkarma niteliğinde olabilecektir.
Sürekli rapor alarak devamsızlık yapmak fesih sebebi midir?
Yargıtay kararlarına göre alınan raporlar nedeniyle sürekli ve sık sık devamsızlık yapılıyor ve işyeri düzeni de bozuluyorsa, böyle bir durum geçerli nedenle feshe sebep olabilir.
İşe iade davası ne kadar sürede sonuçlanır? Bu sürede başka bir yerde çalışılabilir mi?
Yasada bu tür davaların 3 ayda kesin olarak sonuçlanması düzenlenmiş. Ancak mahkemelerin iş yükü nedeniyle davalar ortalama 1 sene veya daha üzeri bir zamanda kesinleşmektedir. Ayrıca farklı bir yerde çalışmak bu davayı açmaya engel değildir. Tabii ki dava sonrasında eski işyeri işe iadeyi kabul ederse, çalışılan işyerinden ayrılması gündeme gelebilir.
Dava sonucu kazanırsam, işe devam etmek zorunda mıyım?
Dava neticesinde iş akdi fesh edilen çalışanın, işine iadesine karar verilir. İşveren işe almaz veya daha ağır çalışma koşullarında farklı bir pozisyonda başlatmayı kabul ederse dava sonucunda mahkeme tarafından öngörülen tazminatları ödemeye mahkum olur. İşe iade davası sonucu kararın kesinleşmesini müteakip 10 işgünü içerisinde işe müracaat etmeyen veya işverenin işe iadeyi kabul etmesine işe başlamayan çalışan mahkeme tarafından öngörülen tazminatları alamaz.
Davayı kazandım. İşveren beni işe iade almadığında işveren hangi tazminatları ödemek zorunda?
Burada iki tür tazminat vardır. İlki boşta geçen süre denilen 4 aylık tazminat ve bu süre zarfında doğan yol, yemek vb doğan diğer sosyal haklardır. Bu tazminat ilk fesih tarihini izleyen 4 aylık süreyi süreçteki ücret ve sosyal haklara göre hesap edilir. Diğer tazminat ise işe başlatmama olarak ifade edilen tazminattır. Bu da işçinin kıdemi ve fesih sebebi nazara alınarak 4 ay ile 8 aylık ücret arasındadır. İşe başlatmama tazminatı gelir verginden muaftır. Sadece damga vergisi kesintisi yapılır. Mahkemeler genelde 5 seneye kadar kıdemi olan çalışanlara 4 ay, 5 sene ile 10 sene arasında kıdemi olanlara 5 ay olacak şekilde işe başlatmama tazminatına hükmetmektedirler. Diğer ifadeyle kademeli olarak kıdem arttıkça bu tazminatın rakamı da artmaktadır.
Peki işveren beni işe iade etti. Bu ihtimalde durum ne olacak? Tazminat alacak mıyım yine?
Bunda ikili bir ayrım yapmak gerekir. İşveren sizi işe iade eder de, siz gitmezsiniz, mevcut Yargıtay uygulamalarına göre işe müracatta samimi olunmadığı için biraz önce bahsettiğim tazminatları alamazsınız. Ancak işe başlarsanız, bu durumda 4 aylık boşta geçen süre ücreti ve diğer sosyal haklar; size eğer kıdem ve ihbar tazminatı ödenmişse bundan mahsup edilir. Yani; kıdem ve ihbar tazminatınız 4 aylık boşta geçen süre ücretinden fazla ise fazla olan bu tutar kadar işverene borçlu, az ise fark kalan tutar için işverenden alacaklı olursunuz.
Ropörtaj ve aydınlatıcı bilgileri için Avukat Alper Yılmaz’a çok teşekkür ederim. İşe iade davası hakkında daha detaylı ve mevzuat bilgisi için yine Alper beyin makalesini okuyabilirsiniz. İlgili makaleye buradan ulaşabilirsiniz.
İşe iade davası konusunda hem işveren, hem çalışan hem de insan kaynaklarının donanımlı olması koşuluyla ortada yanlış anlaşılmalar olmayacaktır. İş akdi fesh edilen çalışan profesyonel davranarak yasal yolları takip etmeli, İnsan kaynakları da fesih talebi hakkında ilgili departman ve yöneticiyle müzakere etmelidir. Her şeyden önemlisi kaynağın olan insan için bu en önemli vicdani görevdir.
